Tradycje górnicze, a w szczególności obchody Barbórki, to jeden z najważniejszych elementów tożsamości Górnego Śląska. Wkrótce mogą one zyskać międzynarodowe uznanie, ponieważ złożono wniosek o wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości. Jak podkreśla ekspertka, celem jest ochrona tego dziedzictwa na przyszłość.
Chcemy, żeby Barbórka była, nawet jeśli kopalń już nie będzie – powiedziała dr Beata Piecha-van Schagen z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.
Co dokładnie obejmuje wniosek do UNESCO?
Proces przygotowania wniosku, który trwa od 2019 roku, jest niezwykle szeroki. Dokument zatytułowany „Barbórka i tradycje górnicze” nie skupia się wyłącznie na obchodach przypadających 4 grudnia. Opisuje cały wachlarz zwyczajów, które tworzą unikalną kulturę górniczą. Wśród nich znalazły się takie elementy jak: mundur górniczy, socjolekt zawodowy i charakterystyczne pozdrowienia, muzyka orkiestr dętych, folklor, zwyczaje towarzyszące akademiom górniczym i lokalnym obchodom, w tym tradycyjne capstrzyki, czyli pobudki mieszkańców z udziałem orkiestr górniczych.
Barbórka to święto, które od zawsze było początkiem i końcem roku dla górników. To czas radości i wspólnego celebrowania przetrwania kolejnego roku w zdrowiu – wyjaśniła dr Piecha-van Schagen.
Pobudka górnicza na Nikiszowcu
Zobacz zdjęcia
Kiedy poznamy decyzję UNESCO?
Wielonarodowy wniosek, przygotowany przez grupy z Polski, Austrii i Luksemburga, został złożony w 2024 roku do Sekretariatu Konwencji UNESCO w Paryżu. Polską stronę reprezentowały kopalnie z Górnego Śląska, Wałbrzycha, Bochni i Wieliczki, a także górnicze orkiestry dęte i potomkowie górników. Mimo że dokumentacja jest już w rękach Komitetu, na ostateczną decyzję trzeba jeszcze poczekać.
Niestety w tym roku nie doczekaliśmy się decyzji. Musimy jeszcze uzbroić się w cierpliwość i czekać na obrady Komitetu ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. W międzyczasie nadal pracujemy z depozytariuszami tradycji nad dokumentowaniem zwyczajów i edukacją młodszych pokoleń – tłumaczy ekspertka.
Czy Barbórka przetrwa bez kopalń?
Jednym z kluczowych pytań jest przyszłość tradycji w obliczu transformacji gospodarczej i zamykania kolejnych kopalń. Doświadczenia partnerów z zagranicy napawają optymizmem. W Austrii czy Luksemburgu nadal odbywają się parady, nabożeństwa górnicze i zabawy, mimo że przemysł wydobywczy został tam znacząco ograniczony. To dowód na to, że Barbórka może zachować autentyczność i znaczenie społeczne również w Polsce, jeśli będziemy wspierać depozytariuszy tradycji. Nawet jeśli w 2050 roku w Polsce nie będzie już czynnych kopalń, święto może nadal funkcjonować.
