wizje. Naukowcy także się tym zajmują, ponieważ korzystając z dostępnych danych mogą nie tyle fantazjować, co przestrzec społeczeństwa przed potencjalnymi zagrożeniami. Może i dlatego także większość horrorów i filmów katastroficznych zaczyna się od tego, że władze nie posłuchały środowisk naukowych, a potem było już za późno.
Opublikowana niedawno przez The Royal Society Publishing analiza szwedzkich naukowców z Uniwersytetu Sztokholmskiego wyznacza 14 „ewolucyjnych pułapek”, w które może wpaść ludzkość. Ostatecznie prowadzą one do zagłady. Głównym problemem jest tak naprawdę to, że zaszliśmy po prostu za daleko. Rozwinęliśmy cywilizację, która zdestabilizowała klimat, zniszczyła bioróżnorodność i uczestniczy w czymś, co nazywane jest polikryzysem – czyli kilkoma kryzysami naraz.
- Ludzkość jest niesamowicie kreatywna jako gatunek – mówi antropolog Peter Søgaard Jørgensen, jeden z autorów pracy – Potrafimy być innowacyjni, adaptować się do wielu sytuacji i współpracować na niespodziewanie wielką skalę. Jednak te umiejętności mogą mieć niezamierzone konsekwencje.
Pięć spośród 14 ewolucyjnych ślepych torów określono jako globalne: nadmierne uproszczenie (jak choćby uprawy monokulturowe, prowadzące do tego, że ekosystem przestaje się adoptować do warunków), wzrost dla samego wzrostu (wyniszczające dążenie do rozwoju bez oglądania się na jakość życia), przestrzelenie (wykorzystanie Ziemi ponad jej zasoby), podział (wojna światowa) oraz zatrucie (na przykład choroby zakaźne, które pokonają ludzkość).
Kolejne pięć połączono w grupę o nazwie „pułapki technologiczne”. Wśród nich jest infrastruktura (na przykład oparcie cywilizacji na paliwach kopalnych), technologia zagrażająca istnieniu (na przykład broń jądrowa), autonomia technologii (przykładem jest zbuntowane przeciw ludzkości SI) oraz dezinformacja. To swoją drogą fascynujące, że ostatni z czynników może rozwinąć się na taką skalę by zagrozić realnie istnieniu naszego gatunku.
Ostatnia grupa czterech pułapek nazwana została przez badaczy strukturalnymi. Są to: krótkookresowość (brak przygotowań, zabezpieczeń, planowania, ciągła „bieżączka”), nadmierna konsumpcja, odcięcie oraz utrata kapitału społecznego. W tym ostatnim wypadku można to wytłumaczyć na przykład postępującą cyfryzacją. Idąca za nią alienacja i zerwanie więzi między ludźmi może doprowadzić do tego, że staniemy się niezdolni do działania razem dla bezpieczeństwa gatunku, a właśnie to w ewolucji było naszą przewagą nad innymi. Utrata możliwości tej współpracy będzie krokiem w przepaść dla ludzkości.
Co ciekawe, 12 z wymienionych pułapek nie tylko już występuje, ale jest w zaawansowanym stadium i stanowi realne zagrożenie. Czerwone lampki już się świecą i wygląda na to, że jedynie autonomia technologii nie jest jeszcze na takim poziomie, by grozić ludzkości wyginięciem. Jeszcze.
- Pułapki ewolucyjne są znane w świecie zwierząt – dodaje Søgaard Jørgensen – tak jak wiele owadów przyciąga światło, ewolucyjna cecha, która może doprowadzić do ich śmierci, współczesny człowiek także ryzykuje niebezpieczną reakcją na nowe fenomeny.
Nie brzmi to specjalnie optymistycznie, jednak w prognozie jest także światełko nadziei. Naukowcy przekonują, że potrzebne jest nie tylko zrozumienie tego stanu rzeczy, ale także zmiana, natychmiastowa. Nie da się rewolucyjnie naprawić świata kilkoma decyzjami, ale proces musi zacząć się od zaraz. Możliwości są tutaj dwie: albo ludzkość posłucha takich i podobnych do nich głosów świata nauki (nie brakuje podobnych z innych uczelni) albo zginie. Zbyt wiele jednak oglądaliśmy katastroficznych filmów by pozwolić sobie tu na pełen optymizm.
