Wyśmiany i odrzucony. Jak Roland TR-808 zrewolucjonizował rocka po swojej śmierci?
Historia rocka uwielbia paradoksy, ale legenda automatu perkusyjnego Roland TR-808 to materiał na osobny rozdział. Maszyna, która miała być tanim narzędziem do klejenia demówek, zamiast ułatwić życie muzykom, stała się fundamentem brzmieniowej rewolucji. Jej syntetyczne, wręcz plastikowe dźwięki, przez wielu na starcie wyśmiane, otworzyły wrota do mrocznych światów post-punka i industrialu. To właśnie ten mechaniczny chłód i brak realizmu sprawiły, że takie załogi jak The Sisters of Mercy czy Big Black znalazły w niej idealnego partnera do rzeźbienia swoich przełomowych kompozycji, na zawsze redefiniując, czym jest rockowy puls.
Gdy w 1980 roku TR-808 wjechał na rynek z ceną niemal 1200 dolarów, spotkał się z lodowatym przyjęciem. W czasach, gdy królowały maszyny naszpikowane cyfrowymi próbkami prawdziwych bębnów, jak Linn LM-1, analogowa synteza Rolanda wydawała się technologicznym krokiem w tył. W rezultacie, po sprzedaniu zaledwie 12 tysięcy sztuk, produkcję zwinięto już w 1983 roku. Jak to często bywa, największy sukces przyszedł po komercyjnej śmierci. Ceny na rynku wtórnym spadły na łeb na szyję do mniej niż 100 dolarów, co uczyniło maszynę dostępną dla młodych, gniewnych artystów z podziemia, którzy w jej ograniczeniach zobaczyli nieograniczony potencjał.
Perkusista? Nie, automat! Poznaj historię Doktor Avalanche i Rolanda z Big Black
Dla The Sisters of Mercy automat perkusyjny stał się kimś więcej niż tylko sprzętem. Zyskał osobowość i został ochrzczony imieniem „Doktor Avalanche”. Kiedy w 1981 roku Andrew Eldritch zdecydował, że zamienia perkusyjne pałki na mikrofon, TR-808 przejął rytmiczne stery, stając się kręgosłupem zespołu. Jego niezmordowany, mechaniczny puls idealnie wpasował się w gotycką, posępną estetykę grupy, co najdobitniej słychać na debiutanckim albumie „First and Last and Always” z 1985 roku. Te bezduszne, precyzyjne uderzenia stały się wizytówką brzmienia Sisters of Mercy na całe dekady.
Jeszcze dalej posunął się Steve Albini z industrialno-rockowego Big Black, który świadomie obsadził TR-808 w roli pełnoprawnego członka zespołu. Na wkładkach do albumów „Atomizer” i „Songs About Fucking” automat widnieje w składzie po prostu jako „Roland”. Albini, zapatrzony w dokonania Kraftwerk czy Cabaret Voltaire, nie próbował nawet udawać, że maszyna ma imitować człowieka. Chciał, by była sobą, brutalnym, nieludzkim źródłem rytmu, które stanowiło agresywny fundament dla gitarowej kanonady. To nowatorskie podejście dowiodło, że maszyna może być nie tylko narzędziem, ale i artystycznym partnerem w zbrodni.
Jego brzmienie to błąd fabryczny. Odkryj sekret odrzuconych tranzystorów w TR-808
Cała magia unikalnego brzmienia TR-808 kryła się tam, gdzie nikt by jej nie szukał, czyli w jego technicznych niedoskonałościach. Legenda głosi, że Roland do budowy maszyny wykorzystał partię „odrzuconych” tranzystorów 2SC828-R o nietypowych właściwościach. To właśnie one miały odpowiadać za charakterystyczny, „szczący” sound talerzy i hi-hatów oraz potężny, wibrujący basowy kick, który ponoć potrafił dosłownie rozsadzać głośniki na koncertach. To, co dla inżynierów było wadą, dla muzyków z alternatywnego obiegu okazało się największą zaletą, pozwalając wykręcić dźwięk, jakiego świat jeszcze nie słyszał.
Możliwość programowania własnych sekwencji, zamiast polegania na fabrycznych presetach, dała artystom klucze do zupełnie nowego świata, pozwalając im rzeźbić rytm według własnego widzimisię. TR-808 przestał być automatem perkusyjnym, a stał się potężnym instrumentem kompozytorskim, którego brzmienie wtopiło się w DNA mrocznej muzyki lat 80., od post-punka, przez industrial, po darkwave. Maszyna, która miała być zaledwie studyjnym pomocnikiem, stała się głosem całego pokolenia. To dowód na to, że w rock'n'rollu najpotężniejsze riffy rodzą się często z błędu w systemie, a największy bunt zaczyna się tam, gdzie kończą się instrukcje obsługi.
