Język śląski znów w Sejmie. Czy ustawa ma szansę na przyjęcie?
Grupa posłów Koalicji Obywatelskiej złożyła w Sejmie poselski projekt ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Dotyczy on nadania statusu języka regionalnego etnolektowi śląskiemu. Przedstawicielką wnioskodawców jest Monika Rosa, poseł z Katowic.
Ponownie składamy projekt ustawy o uznaniu śląskiego za język regionalny – informuje poseł Monika Rosa.
Projekt nie różni się wiele od poprzedniego, który ostatecznie został uchwalony przez Sejm, ale zawetowany przez prezydenta Andrzeja Dudę. Już został skierowany do Biura Legislacyjnego oraz Biura Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu. Gdy otrzyma pozytywne rekomendacje trafi pod obrady komisji, a następnie całego Sejmu.
Jako, że projekt był już raz procedowany przez ten sam skład Sejmu i warunki zewnętrzne się nie zmieniły, prace powinny przebiegać sprawnie i bez zakłóceń. Ustawa ma szansę na przegłosowanie podczas posiedzenia Sejmu w dniach 23-25 lipca. Jeśli się to nie uda, to zapewne głosowanie przeprowadzone będzie tuż po wakacjach.
Rafał Trzaskowski: "Podpiszę ustawę o języku śląskim"
Ponowne złożenie projektu ustawy o języku śląskim związane jest z zakończeniem kadencji prezydenta Andrzeja Dudy. Kandydat na prezydenta Rafał Trzaskowski zadeklarował już, że podpisze ustawę uznającą język śląski za język regionalny. Podczas spotkania z wyborcami na katowickim rynku 23 kwietnia 2025 roku wskazał, że będzie to jedna z jego pierwszych decyzji jako prezydenta.
Polska zawsze była silna wtedy, kiedy szanowaliśmy różnorodność i walczyliśmy wspólnie o wartości. Wtedy byliśmy silni. Chcę jasno powiedzieć tutaj, że jedną z pierwszych ustaw, którą podpiszę, jeśli zostanę prezydentem, będzie ustawa o języku śląskim - zadeklarował Rafał Trzaskowski.
Język śląski – długa droga do uznania
Wczesne inicjatywy (2007–2014)
Pierwsze próby legislacyjne pojawiły się w 2007 roku, kiedy to posłowie z różnych ugrupowań złożyli projekt ustawy uznającej język śląski za regionalny. Jednak rozwiązanie Sejmu uniemożliwiło dalsze prace nad projektem. W kolejnych latach poseł Marek Plura kilkakrotnie składał podobne projekty – w 2010 i 2012 roku – lecz nie uzyskały one poparcia większości parlamentarnej. W 2014 roku obywatelski projekt ustawy, poparty przez 140 tys. podpisów, również został odrzucony przez Sejm.
Kolejne próby i impas legislacyjny (2018–2020)
W 2018 roku posłanka Monika Rosa złożyła nowy projekt ustawy, który jednak utknął w tzw. „zamrażarce sejmowej” i został ostatecznie odrzucony. W 2020 roku, w Międzynarodowym Dniu Języka Ojczystego, Koalicja Obywatelska ponownie podjęła inicjatywę, lecz projekt nie doczekał się pierwszego czytania w Sejmie.
Przełom w 2024 roku
25 stycznia 2024 roku grupa posłów Koalicji Obywatelskiej złożyła kolejny projekt ustawy uznającej język śląski za język regionalny. 26 kwietnia 2024 roku Sejm uchwalił ustawę, a za jej przyjęciem głosowało 236 posłów, przeciw było 186, a 5 wstrzymało się od głosu. Ustawę poparli posłowie Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi, Lewicy oraz kilku posłów Prawa i Sprawiedliwości z województwa śląskiego.
Weto prezydenta
29 maja 2024 roku prezydent Andrzej Duda zawetował ustawę, argumentując, że etnolekt śląski nie spełnia przesłanek umożliwiających uznanie go za język regionalny. W komunikacie Kancelarii Prezydenta wskazano, że większość ekspertów uważa gwary śląskie za dialekty języka polskiego, podobne do dialektów małopolskiego, wielkopolskiego czy mazowieckiego.
Dlaczego język śląski powinien zostać uznany za język regionalny?
Głównym powodem uznania języka śląskiego jest fakt, że około 529 tys. osób zadeklarowało w spisie powszechnym (2021) posługiwanie się językiem śląskim w domu. Ponad 580 tys. osób zadeklarowało narodowość śląską – dla wielu z nich język to podstawowy element tożsamości.
Istnieją śląskie media, programy radiowe i telewizyjne, muzyka i kabarety w śląskiej mowie. Śląska literatura i poezja funkcjonuje aktywnie, a język używany jest w lokalnych instytucjach kultury. Powstały już słowniki, podręczniki oraz tłumaczenia literackie (np. "Mały Książę", "Hobbit") w języku śląskim.
Główny argument osób sprzeciwiających się uznaniu języka śląskiego opiera się na przekonaniu, że gwara śląska nie jest jednolita – różnice między cieszyńskim, opolskim a przemysłowym śląskim bywają duże. Brak jednej ustalonej normy językowej może utrudniać oficjalne funkcjonowanie jako języka regionalnego. Tymczasem tacy językoznawcy, jak prof. Jolanta Tambor i prof. Marek Cybulski wskazują na niezależny rozwój śląszczyzny od języka polskiego, sięgający czasów średniowiecza. Język śląski jest już obecnie skodyfikowany. Istnieje oficjalna Rada Języka Śląskiego i zasady pisowni języka śląskiego.
Źródło: Język śląski językiem regionalnym? Jest nowy projekt ustawy, Trzaskowski już zadeklarował
